Skąd się biorą wady zgryzu?

Wady zgryzu to wszystkie dysfunkcje budowy zębów i ich wzajemnego położenia. Istnieją czynniki genetyczne warunkujące ich pojawienie się, niemniej najczęściej są efektem złych nawyków w dzieciństwie.

Do czynników genetycznych (wrodzonych) odpowiedzialnych za pojawienie się wad zgryzu zalicza się dziedziczenie skłonności do wielkości zębów oraz ułożenia i budowy kości szczęk. Czynniki te stanowią jednak wyłącznie niewielką część przyszłych wad zgryzu. Pozostałe wady zgryzu są efektem szkodliwych nawyków, takich jak ssanie palca, zgrzytanie zębami, zbyt długie ssanie smoczka, używanie butelki ze smoczkiem przez zbyt długi okres a nawet przerost migdałków.

Zgrzytanie zębami

Do zgrzytania zębami najczęściej dochodzi w nocy podczas snu. W jego efekcie ścierają się guzki zębowe, a zęby stają się coraz niższe. Im mniejsza jest wysokość zwarcia zębów, tym większe prawdopodobieństwo powodowania zmian w budowie stawów żuchwowo-skroniowych. Pierwszym objawem tych zaburzeń (zauważalnym dla rodziców) może być skarżenie się dziecka na bóle, trzaski na nawet „przeskakiwanie szczęki”. Niekiedy zgrzytanie zębami może się pojawić dopiero w okresie pokwitania – szczególnie u dziewczynek, które są mniej odporne na stres towarzyszący okresowi dojrzewania.

Ssanie palca

Ssanie jest typowym odruchem charakterystycznym dla małych dzieci. Zwykle po upływie okresu niemowlęctwa, odruch ten samoistnie zanika. Jeśli jednak ssanie palca kontynuowane jest przez starsze dzieci, które mają już stałe zęby, jego skutkiem może być pojawienie się wad zgryzu. Gdy dziecko ssie palec, pobudza w ten sposób do pracy niewłaściwe partie mięśni. Palec w ustach w czasie ssania uciska pewną część łuków zębowych, żuchwy i szczęki, powodując tym samym ich zniekształcenie.

Najczęstszymi wadami zgryzu będącymi efektem ssania palca są:

• Dojęzykowe przesunięcie (lub jego całkowity brak) dolnych zębów siecznych.
• Wysunięcie do przodu zębów przednich.
• Zgryz krzyżowy.
• Zgryz otwarty.

Zaburzenia żucia

Kolejną przyczyną powstania wad zgryzu jest nieodpowiednia konsystencja pokarmów, powodująca dysfunkcję procesu żucia. Im dziecko jest starsze, tym bardziej konieczne jest wprowadzanie do menu pokarmów wymagających gryzienia i żucia. Im dłużej rodzice podają małym dzieciom pokarm w postaci papek, tym później rozwija się wspomniany odruch, stymulujący rozwój szczęki i mięśni odpowiedzialnych za proces żucia. W efekcie dochodzi do pojawienia się zwężenia szczęk i stłoczenia zębów.

Próchnica

Biorąc pod uwagę nietrwałość zębów mlecznych, rodzice zwykle bagatelizują ich próchnicę. Twierdzą, że po ich usunięciu, pojawi się przecież stały ząb. W efekcie małe dzieci pozbywają się często zębów mlecznych, których zadaniem było „trzymanie” miejsca dla przyszłych zębów stałych. Przedwczesne usunięcie zębów mlecznych powoduje przesunięcie się zębów sąsiadujących, a w efekcie brak miejsca na przyszły ząb stały. Wszelkie stłoczenia zębów są zaś przyczyną do krzyżowania wyżynających się zębów stałych (szczególnie trzonowych), dla których brakuje odpowiedniej przestrzeni.